Tài khoản blog của Geoffrey Shaw là một
trang làm bối rối về việc nước Mỹ đã phản bội một người đàn ông có đặc tính
đáng chú ý và thiên tài chính trị như thế nào.
Bởi Casey Chalk
Ngày 2 tháng 11 năm 2017
Vào ngày 2 tháng 11, các nhóm đàn ông,
phụ nữ, và trẻ em Việt Nam sẽ tập hợp các dịch vụ tưởng niệm khắp thế giới để
tôn vinh cái chết của một người đàn ông bị lãng quên trong ký ức lịch sử Mỹ.
Một khi người đàn ông này là một tên hộ gia đình, thường xuyên xuất hiện trên
các trang nhất của báo chí quốc gia và được nói từ miệng phóng viên về tin tức
ban đêm.
Người đó là Ngô Đình Diệm, TT nước VN Cộng hòa (còn gọi là Nam Việt Nam) từ
năm 1955 đến năm 1963, quy tắc và cuộc sống tàn nhẫn kết thúc bằng một cuộc đảo
chính quân sự ngầm được chính phủ Mỹ ủng hộ. Của cuốn sách gần đây về cuộc đời
của ông Diệm, "Nhà văn bị mất của Thiên đàng: Sự phản bội của người Mỹ về
Ngô Đình Diệm, Tổng thống Việt Nam" của nhà sử học quân sự Geoffrey Shaw
đã giải thích lý do tại sao người Mỹ lại làm tổn thương đến sự mất mát bi thảm
của một người mà nhiều người cho là Cơ hội tốt nhất của Việt Nam để đánh bại
chủ nghĩa cộng sản.
Diệm hiếm có trong lịch sử như là một
nhà lãnh đạo Công giáo mộ đạo ở Châu Á. Ông đã không được phục vụ tốt bởi các
đánh giá phổ biến nhất của Mỹ về thời kỳ Chiến tranh Việt Nam. Chưa đầy hai
tháng trước, Ken Burns và bộ phim nổi tiếng PBS của Lynn Novick về Chiến tranh
Việt Nam đã dành rất nhiều tập phim thứ hai cho sự trỗi dậy và sụp đổ của Diệm.
Bức chân dung của Burns dường như đã vay nặng nề từ một tài liệu PBS trước đây
về cuộc chiến tranh Việt Nam do phóng viên nước ngoài Stanley Karnow sản xuất
phát hành năm 1983. Cả hai đều nói chung về cùng một câu chuyện.
(2)
Một Trope Overplay: Diem the
Antipathetic Ally
Theo bài tường thuật của Burns-Novick
và Karnow, Diệm, một thành viên của một gia đình Công giáo Việt Nam quý tộc
được kính trọng và có tiếng tăm, phục vụ trong các vị trí chính phủ lâm thời
Pháp trước khi nước Việt Nam độc lập vào những năm 1950. Sự phân chia của Việt
Nam giữa Bắc và Nam ở vĩ tuyến 17 tại Hội nghị Geneva năm 1954 cho phép Diệm
khẳng định quyền lực của mình đối với Nam Việt Nam với sự hỗ trợ của Pháp và Mỹ.
Một cuộc trưng cầu dân ý được tổ chức ở
miền Nam vào năm 1955 - một người được coi là bất hợp pháp do gian lận - đã
đóng dấu vai trò của Diệm trong vai trò tổng thống của nước này. Với sự chấp
thuận của Hoa Kỳ, Diệm ngay sau đó đã bác bỏ điều Giơ-ne-vơ ở phía bắc và phía
nam được tổ chức trên toàn quốc, các cuộc bầu cử hoà giải năm 1956 để xác định
chính phủ của một nước Việt Nam thống nhất, được cho là vì ông biết rằng ông sẽ
thua Ho Chi Minh, người cai trị miền Bắc cộng sản.
Trong những năm tiếp theo, Diệm và anh
trai nổi tiếng Ngô Đình Nhu của ông bị khủng hoảng trong chính quyền, thất bại
trong các chương trình của chính phủ ở nông thôn và tăng cường sự ủng hộ của
quần chúng đối với cuộc nổi dậy của cộng sản. Các anh em lần lượt theo đuổi các
biện pháp kiềm chế bao giờ hết để bảo vệ quyền lực của họ. Các lực lượng cảnh
sát bí mật do Nhu cầm tù, tra tấn, và giết hại chế độ, trong khi các chính sách
của chính phủ làm giàu cho người thiểu số Công giáo ở nước này làm tổn hại đến
dân tộc đa số Phật giáo.
Cuối cùng, người Việt Nam không thể lấy
thêm nữa. Các cuộc biểu tình bùng phát khắp đất nước, dẫn đến một số trong
những khoảnh khắc mang tính biểu tượng nhất của thời kỳ Chiến tranh Việt Nam.
Hình ảnh tự thiêu của nhà sư Thích Quảng Đức cuối cùng đã ghi được nhiếp ảnh
gia người Mỹ Malcolm Browne một giải Pulitzer, và dường như bao hàm mức độ oán
giận trong đám đông dân chúng Việt Nam đối với Diệm và anh trai.
Hai người, sợ mất quyền lực của họ, đẩy
mạnh hơn những người biểu tình Phật giáo, trong khi Washington, do điểm này
đang đổ vào tài nguyên quân sự và tài chính đáng kể vào đất nước, ngày càng trở
nên thiếu kiên nhẫn với chế độ Diệm dường như không khoan nhượng và không có
khả năng.
Các thành viên của chính quyền John F.
Kennedy, tìm thấy Diệm một sức mạnh bất khả kháng ngày càng thù địch Hoa Kỳ, đã
đưa ánh sáng xanh cho các nhà lãnh đạo quân đội miền Nam Việt Nam để loại bỏ
Diệm khỏi quyền lực. Một cuộc đảo chính khởi xướng vào ngày 1 tháng 11 năm 1963
đã khiến các anh em trốn tránh. Vào ngày hôm sau, nơi trú ẩn của họ trong một
Giáo hội Công giáo phát hiện ra, cả hai đều chết, bị giết ở đằng sau một xe tải
quân sự.
Mặc dù nhiều chi tiết trên là đúng, tác
phẩm của Shaw cho thấy chủ đề tổng thể - Diệm là nhà chính trị phiền hà, độc
tài - còn xa chính xác.
(3)
Diệm, Nhà lãnh đạo Việt Nam lý tưởng
Tiểu sử của Diệm về Diệm đã vẽ ra một
bức tranh khác biệt rất khác biệt về "Mỹ Quan Thoại". Đối với người
mới bắt đầu, Diệm là một người đàn ông tôn giáo sâu sắc, có đức tin Công giáo
là trung tâm của mọi quyết định trong cuộc đời của ông. Thường bị cuốn hút vào
đời sống tôn giáo, ông Diệm đã phải thường xuyên bị đẩy lùi để nắm lấy những kỹ
năng tự nhiên của mình như là một nhà quản lý và chính trị gia.
Diệm đã có một danh tiếng như là một
học giả khổ hạnh và một quan chức có khả năng, một người dường như hoàn toàn
phù hợp với vai trò của nhà lãnh đạo Khổng giáo Việt Nam lý tưởng. Thật vậy,
như Shaw cho thấy, Hồ Chí Minh đã ngưỡng mộ sự thắt lưng buộc bụng của Diệm, và
có lẽ đã cố gắng để bắt chước nó. Ngay cả khi ở đỉnh cao quyền lực của mình,
Diễm sống một cách ôn hòa, và được biết là không ngừng trả tiền cho bất cứ ai
có nhu cầu. Ông được biết là dậy sớm mỗi ngày để tham dự thánh lễ, và làm việc
tàn bạo trong 16 giờ đồng hồ.
Ông cũng không phải là một nhà chính
trị xa cách, xa lạ với những người ông cai trị. Theo nhiều tài khoản đầu tay,
Diệm dường như sống động nhất khi đi dạo qua cuộc họp nông thôn Việt Nam với
nông dân, nghe câu chuyện của họ, và tìm cách cải thiện cuộc sống của họ. Cũng
không phải là "Diệm chống lại Phật giáo" một truyện tranh công bằng.
Chính phủ của Diệm đã đổ rất nhiều tiền vào việc hỗ trợ bảo tồn hoặc hồi sinh
các tòa nhà và tổ chức Phật giáo.
Những người biểu tình Phật giáo đã làm
suy yếu chế độ Diệm trong những tháng dẫn tới cuộc cai trị của ông thực ra là
một thiểu số ở miền Nam, bị kích động bởi các nhà lãnh đạo cực đoan Phật giáo
rất có thể được ủng hộ bởi những người cộng sản. Thay vì phản ánh chính quyền
của chính phủ, cuộc khủng hoảng Phật giáo dường như là một nỗ lực tuyên truyền
nhằm cản trở quá nhiều tài khoản hiện tại và tài liệu lịch sử cho thấy: Diệm và
em
trai của ông đã từng chiến thắng trên cả mặt trận chính trị và quân sự.
(4)
Một phương tiện truyền thông thiên vị,
một chính phủ chưa rõ ràng
Vậy chúng ta đã có một nhận thức sai
lầm về Diệm và đời ông làm tổng thống Nam Việt Nam như thế nào? Theo Shaw, hai
nguồn tin chia sẻ phần lớn sự đổ lỗi: một tờ báo Mỹ có chủ trương nặng nề đối
với Diệm, và một nhóm các quan chức chính phủ cao cấp - do Averell Harriman và
Roger Hilsman - chỉ huy thay thế ông.
Các phóng viên từ các ấn phẩm như The
New York Times và Washington Post, trái với chân dung của họ bằng loạt phim
truyền hình của Burns và Novick, thường là những phóng viên cấp thấp để tìm
kiếm câu chuyện gợi cảm sắp tới để ghi lại các chứng chỉ của họ. Nhiều người đã
dành phần lớn thời gian ở Sài Gòn và các thành phố lớn khác, chắc chắn sẽ lọt
vào vòng kết nối của những tin đồn và mưu đồ chỉ là một phần của xã hội Việt
Nam. Điều này tạo ra một nhận thức sai lầm về quan điểm phổ biến của người Việt
Nam, điều này đặc biệt gây phiền hà cho rằng những nỗ lực của Diệm đã tập trung
chủ yếu vào việc bảo vệ và cải thiện rất nhiều nông dân miền Nam nghèo, những
người chiếm đa số.
Trong suốt thời gian của chính quyền
Kennedy, báo chí đã xuất bản bài báo sau bài báo chỉ trích về tất cả những gì
Diệm đã làm, đồng thời thúc giục ông ta loại bỏ. Sự trình bày của các phương
tiện truyền thông trên mặt đất tỏ ra tiêu cực hơn nhiều so với các đánh giá
quân sự được cung cấp, hoặc của Đại sứ Hoa Kỳ Frederick Nolting, người ủng hộ
chế độ của Diệm. Nhiệm vụ đầu tiên của giới truyền thông là quá mức mà các quan
chức Mỹ đã nhiều lần phàn nàn với các biên tập viên của tờ New York Times và
Washington Post.
Harriman, một ví dụ điển hình của một
quan chức WASP hạ bệ, được biết đến rộng rãi là coi thường Diệm vì đã chống lại
chính sách Hoa Kỳ.
Cuộc nổi dậy của Phật giáo năm 1963 nên
được giải thích trong bối cảnh này, với những người biểu tình Phật giáo (thường
phản đối tiếng Anh!) Đang tìm kiếm sự chú ý của các nhà báo Hoa Kỳ háo hức cho
câu chuyện phá vỡ tiếp theo.
Còn đối với chính quyền của Kennedy,
Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ Averell Harriman dẫn dắt một đội ngũ cán bộ trong
chính phủ kịch liệt phản đối chế độ của ông Diệm. Phần lớn những điều này xuất
phát từ sự bực bội của Harriman đối với những nỗ lực của ông Diệm nhằm duy trì
sự tự trị đối với chính phủ của ông ta, những người sau này thường đánh đập
những chỉ thị của Mỹ mà ông coi là sai lầm, nếu không phải là một mối đe dọa
đối với sự sống còn của đất nước ông.
(5)
Có lẽ ví dụ nổi tiếng nhất là sự ủng hộ
của Harriman đối với sự trung lập của nước láng giềng Lào, một chính sách cho
phép cộng sản chiếm một bộ phận rộng lớn ở vùng nông thôn Lào và sử dụng nó để
chuyển máy bay chiến đấu và máy móc cho các phần tử nổi dậy cộng sản ở miền
Nam. Con đường qua Lào trở nên nổi tiếng, đùa cợt, như "Đường cao tốc
Tưởng niệm Averell Harriman." Diệm đã kiên quyết gọi đó là những gì: một
cuộc tấn công trực tiếp vào an ninh quốc gia và khả năng tồn tại. Harriman, một
ví dụ điển hình của một quan chức WASP hạ bệ, được biết đến rộng rãi là coi
thường Diệm vì đã chống lại chính sách Hoa Kỳ.
Nghiên cứu của Shaw cho thấy Harriman
là người đã xúi giục và lãnh đạo sự hỗ trợ ngày càng tăng trong chính quyền
Kennedy cho việc Diệm bị loại bỏ, liên tục thiết lập giai đoạn thảo luận nội
các rõ ràng là chống Diệm. Như mong đợi, ông đã tìm cách phụ tá những người này
- như Nolting - người đã đưa ra một cách tiếp nhận khác biệt và thông cảm hơn.
Harriman cũng dựa nhiều vào báo cáo thiên vị của giới truyền thông Mỹ, nhà báo
Marguerite Higgins đoạt giải Pulitzer:
Và do đó là quá
trình tái tạo lại lịch sử. Tất cả những người Mỹ nói tiếng Việt quanh vùng nông
thôn để thử nghiệm ý kiến của người Việt Nam; tất cả các sĩ quan
Hoa Kỳ đánh giá tinh thần của quân đội ... tất cả những thông điệp của Đại sứ
Nolting - một đội quân thu thập dữ liệu theo thỏa thuận hợp lý đã bị hạ cấp để
ủng hộ các ấn phẩm báo chí đưa ra các kết luận ngược lại. Đây là lần đầu tiên
tôi bắt đầu thấu hiểu, sâu sắc và trong một số nỗi buồn, ý nghĩa của sức mạnh
của báo chí.
Lập luận của Harriman rằng cuộc bức hại
của Diệm đối với các Phật tử đã "làm cho Hoa Kỳ không thể quay trở lại ông
ta" - cuối cùng đã giành được chức chủ tịch Nhà Trắng, bất chấp sứ mệnh
tìm kiếm tình hình của Quốc hội vào cuối tháng 10 năm 1963 (tháng trước vụ ám
sát) nên gắn bó với Diệm. Nhà Trắng đã bỏ qua báo cáo, và nhiều thông tin khác,
và thông báo cho các nhà hoạch định chính sách đảo chánh của quân đội Việt Nam
họ sẽ không phản đối việc Diệm bị đưa ra.
(6)
Những người đàn ông ủng hộ cuộc đảo
chánh chắc chắn phải biết được điều gì sẽ xảy ra với Diệm và anh trai ông. Khi
hai người được phát hiện bên trong nhà thờ Saint Francis Xavier ở Cholon vào
ngày 2 tháng 11, những người lính hành động trên các đơn vị lãnh đạo đảo chánh
đã bảo vệ họ bên trong một tàu chở nhân viên, nơi mà kẻ hành quyết của họ
"cắt bỏ túi mật của họ trong khi họ còn sống, và bắn họ . "
Đây là một kết thúc tiêu cực của một
đồng minh Mỹ, một người mà các nhà quan sát Mỹ, Pháp, Anh, Úc, và thậm chí Bắc
Việt - tin rằng (hoặc trong trường hợp của cộng sản, sợ) là cơ hội tốt nhất cho
Sài Gòn để bảo vệ Nam Việt Nam độc lập . Trong một mớ châm biếm về số phận,
người đàn ông quản lý chính quyền chịu trách nhiệm về cái chết của Diệm đã bị
ám sát ba tuần sau đó tại Dallas, Texas. Phần còn lại, không may, là những lời
của Nolting, một "câu chuyện đáng tiếc nhất" về những cơ hội bị bỏ lỡ
và mất mạng.
Thiết lập Record Straight
Ngô Đình Diệm lên nắm quyền ở Nam Việt
Nam nhờ sự giúp đỡ của Hoa Kỳ. Bộ phim của Burns-Novick và Karnow cho thấy đây
là một trò hề, cho phép Diệm từ chối các cuộc bầu cử toàn quốc năm 1956, mặc dù
nghiên cứu cẩn thận của Shaw chứng minh điều này cũng là một luận đề có vấn đề.
Mặc dù những người Cộng sản khá kỳ vọng được gọi là "hôi hám" khi
Diệm từ chối cuộc bầu cử, chính quyền Hồ Chí Minh đã trực tiếp vi phạm Hiệp
định Giơ-ne-vơ năm 1954 bằng cách xây dựng lực lượng quân đội và hỗ trợ mạng
lưới cộng sản nổi dậy ở miền Nam.
(7)
Trong khi đó, ở miền Bắc, cộng sản đã
bận rộn ngăn chặn cuộc nổi dậy, giết hàng ngàn người trong những nỗ lực cải
cách đất đai không được ưa chuộng và kém cỏi của họ. Hơn nữa, như Shaw đã lập
luận, sự vi phạm thô bạo của họ đối với thỏa thuận trung lập Laot nhiều năm sau
chứng minh rằng cộng sản sẽ không bao giờ cho phép bầu cử toàn quốc tự do và
công bằng. Diệm chỉ đơn giản nhìn thấy sự giả dối vì nó là gì.
Tài liệu của Shaw về sự trỗi dậy và sụp
đổ của nhà lãnh đạo lý tưởng Nho giáo, Công giáo Việt Nam này là một sự chuyển
hướng trang trọng, nếu tài liệu kinh hoàng về nỗi Mỹ đã phản bội một người có
đặc tính đáng chú ý và thiên tài chính trị. Nó được lấp đầy trong các nguồn sơ
cấp và thứ cấp, và nhiều năm trong quá trình sản xuất. Những điểm yếu của cuốn
sách - như khả năng phụ thuộc vào nguồn gốc Việt Nam, chứ không phải là phương
Tây - phải được làm dịu lại bằng việc thừa nhận rằng phần lớn dữ liệu vẫn chưa
được thông báo bởi chính phủ cộng sản Việt Nam mong muốn bảo vệ một câu chuyện
nào đó về quy tắc của Diệm.
Đối với những người quan tâm đến sự
hiểu biết khác nhau về những ngày đầu của sự can dự của Mỹ ở Việt Nam hơn là
những phim tài liệu chống Diệm Burns-Novick và Karnow kịch liệt, cuốn "The
Lost Mandate of Heaven" là một thuốc giải độc rất cần thiết. Shaw không
chỉ ghi thẳng vào một người đàn ông xứng đáng được chúng ta tôn trọng hơn là
thù địch của chúng ta, mà còn là một bài học quý giá về việc kiểm tra kỹ lưỡng
những nguồn mà chúng ta nên dựa vào để đánh giá đúng nhân cách, động cơ và khả
năng của con người. Như câu chuyện của Diệm chứng minh, bản án của chúng ta có
thể xác định số phận của các quốc gia.
Bài báo này đã được cập nhật để phản
ánh sự đồng giám đốc của bộ phim tài liệu Burns-Novick.
Casey Chalk là một sinh viên tốt nghiệp
tại Trường Thần học của Notre Dame tại trường Cao đẳng Christendom.
Dịch giả "Trịnh Quốc Thiên" giữ bản quyền. Nghiêm cấm trích dịch, trích đăng dưới mọi hình thức, nếu không có sự đồng ý của dịch giả
Dịch giả "Trịnh Quốc Thiên" giữ bản quyền. Nghiêm cấm trích dịch, trích đăng dưới mọi hình thức, nếu không có sự đồng ý của dịch giả
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét